Sgolpaig… agus an t-àm ri teachd

In this month’s column Fiona MacIsaac looks at issues around prioritising large scale industrial projects in fragile rural areas – in this case the proposed Spaceport in Sgolpaig in North Uist. While on the surface this seems like it could be a positive development for the area, the project is not without glaring problems – not least the number of jobs promised. This issue raises the problems with allowing market forces to dictate developments, and lays bare the issues around neo-liberalism. Fiona argues that the money spent on the project so far could be better utilised by assisting the growing number of young people on the island who are trying to make positive changes that will benefit the Islands in the long term. A new way of being.

Anns an Iuchar, sgrìobh mi artaigeal goirid air cùisean an fhearainn, agus gu ìre tha mi dol air ais chun a’ chuspair sin an seo; ach ged a tha mi dol a bhualadh air an fhearann, tha mi dol a choimhead air aon àite gu mionaideach – Sgolpaig. Tha mi dol a choimhead air mar a tha sinn a buntainn ri “àite” agus a’ bhuaidh a th’ aig an sin air fèin-aithnh dhaoine ach aig an aon àm mar a tha siostam neolibearalach a’ cur stad air dòighean ùr beatha a dhèanamh dhut fhèin ann an eileanan agus ann an coimhearsnachdan nach eil anns na bailtean mòra. ‘S dòcha nach bi an fhreagairt ceart agam an seo ach, neo fiù ‘s freagairt sam bith, ach tha mi smaointinn gu bheil e cudromach guth cuideigin òg Gàidhealach à Uibhist a chluinntinn air a’ chuspair. Anns an obair ealain agamsa, tha mi a’ toirt a-steach an ùidh agam ann am faireachdainnean agus bho chionn ghoirid chaidh mo ghlacadh leis a’ bheachd-smuain Fàsach – àite mas fhìor falamh, ach aig an aon àm iargalta. ‘S e iomadh latha a tha mi air a chur seachad a-muigh sa mhòintich leam fhèin

mi air a chur seachad a-muigh sa mhòintich leam fhèin; ag obrachadh air dealbhan a thogail, a’ feuchainn ris an fhaireachdainn a chur air clàr air pàipeir neo fiolm 35mm. Mar sin tha mi eòlach air a bhith smaointinn air àite ann an dòigh far a bheil thu air do bhogadh uile-gu-lèir – rud a dh’fhairicheas tu cheart cho làidir na d’ bhothaig agus às d’ inntinn. Chan e rud ùr a tha seo, tha e ri fhaighinn anns an obair aig sgrìobhadairean agus luchd-feallsanachd bho Robert MacFarlane gu Heidegger (ach seachnaidh mi am fear ud gu latha eile – ‘s e, uill… crògan de bhoiteagan a th’ ann an obair an duine ud) . Mar sin tha mi a’ tarraing an eòlais sin leam nuair a tha mi a’ smaointinn air àite.
Air ais gu Sgolpaig: anns a’ chiad dol a-mach, tha làn fhios agam nach aontaich a h-uile duine ris na tha ri leantainn anns a’ phìos sgrìobhaidh seo – tha deasbad rudeigin teth air a bhith anns a’ choimhearsnachd seo fhèin air a’ ghnothach. Tha Comhairle nan Eilean Siar an dùil Port-Fànais a thogail ann an Sgolpaig air taobh a tuath Uibhist a Tuath.

‘S e àite a tha air ainmeachadh mar “National Scenic Area” a th’ ann agus suas chun a’ bhliadhna seo fhèin bha e na thuathanas (agus aig àm sgrìobhadh an artaigeal seo tha fhathast caoraich air an talamh). Tha iomadach rud ann a tha mì-chàilear mar a chaidh an gnothach seo a chur air dòigh, agus iomadach argamaid an aghaidh am Port a dhol air adhart (tha na 600+ argamaidean an aghaidh rim faighinn an seo). An trioblaid a th’ aig cuid a tha air shon am port fànais ann an Sgolpaig ‘s e gu bheil iad a’ faicinn gu bheil a’ chuid mhòr dhe na daoine a chuir a-steach argamaid an aghaidh am port fhànais a’ fuireach air tìr-mòr. Mar sin, tuigidh tu carson a tha cuid rudeigin beag-chreidmheach: tha mi air gu leòr a chluinntinn gur e Goill a th’ anns a h-uile duine a tha na aghaidh. Chan eil sin uile-gu-lèir fìor ged-tà,;tha eòlas agam air iomadach Gàidheal òg às Uibhist a tha a fuireach air tìr-mòr agus a tha a’ fuireach ann an Uibhist nach eil ga iarraidh idir. Tha na reusain aca a’ ruith bho mhì-chinnt mun bhuaidh air an àrainneachd, an àireamh de dh’obraichean a thig às (àireamh a tha a’ sìor dhol sìos aig a h-uile coinneamh phoblach) agus air an droch bhuaidh a dh’fhaodadh a bhith air croitearachd agus iasgach. Tha e cuideachd soilleir nach deach smaoineachadh gu mionaideach air dè thachradh nan tuiteadh am pròiseact às a chèile – an droch buaidh a bhiodh aig an sin air a’’ choimhearsnachd. Tha na daoine a tha air a shon an dòchas gun toir e obraichean ùra a-staigh dhan eilean agus mar sin gum bi barrachd airgid ga chosg san dùthaich agus barrachd teaghlaichean òga anns an eilean. Tha e follaiseach carson a smaoinicheadh cuideigin gun tachradh sin ach an eagal as motha a tha ormsa ‘s e nach bi e seasmhach agus nach eil e soilleir cò tha dha-rìribh air a chùlaibh.

Tha cunnart ann ma chuireas tu tuilleadh ’s a’ chòir cuideam air gnìomhachas mòr ann an coimhearsnachd bheag, ma thig an t-àm far an tuit am bonn às an fhastaiche, gu dèan e milleadh air a’ choimhearsnachd. Chì sinn sin ann an àiteachan eile ann an Alba- far an do sgrios Thatcher agus na riaghaltasan a lean gnìomhachasan agus obraichean: tha na h-àiteachan sin fhathast a’ fulang anns an là a th’ ann. Chì sinn ann an eisimpleir eile anns na h-Eileanan mar Bhaile a’ Mhanaich, ann am Beinn na Faoghla far an do ghluais an t-arm a-mach às an àite agus dh’fhàg na teaghlaichean aig na daoine a bha ag obrachadh air a’ base.Chan eil am baile air buileach tighinn air ais mar a b’ àbhaist dha bhith, agus tha e feumach air tòrr a bharrachd taic airson nan trioblaidean le togalaichean agus an t-airceas a dh’fhàg an t-arm às an deaghaidh. Dè am feum a bhitheas air a’ ghnìomhachas nuair a thèid am port-fhànais ann an Cataibh a stèidheachadh?

Carson a chosgadh companaidh barrachd airgead a chur nan rocaidean aca a-null a dh’Uibhist? Nach e sin a thachradh nan leigeadh sinn leis a’ mhargaid ruith leis a’ ghnothach (ie. “the market will dictate” mar a thuirt fear aig coinneamh phoblach). Nach tòisicheadh sin seòrsa de “race to the bottom” nach tigeadh dad math a-mach às ach airson nan companaidhean mòra a tha an sàs anns a’ ghnìomhachas? A’ coimhead air ais air Sgolpaig fhèin, ’s e àite làn eachdraidh a th’ ann: agus, tha an tùr ainmeil, a chaidh a thogail air mullach dùin ann an Loch Sgolpaig ann an 1830 mar “Famine relief”, a’ cur nar cuimhne cho doirbh ’s a dh’fhàsas cùisean nuair a tha an riaghaltas air a ghlacadh le dòigh obrach a tha an aghaidh nan daoine agus airson nan gnìomhasachan mòra.

Tha cothrom againn an-dràsta ann an Uibhist rudan ùra a stèidheachadh, tha buidheann againn de Uibhistich Òga a’ feuchainn air cùisean mar cion àitichean fuirich a cheartachadh. Tha gluasad ann gu coimhead air rudan ann an dòighean ùra. Tha daoine mu chuairt air an aois agam fhèin agus nas òige ag iarraidh gluasad air ais dhachaigh. Na rudan a chuidicheadh sinne nas motha na pròiseact mòr, a bhiodh a’ coimhead dìreach sgoinneil fhèin air an CV no portfolio aig cuideigin sa chomhairle ge brith dè thachradh. Tha feum gluasad air falbh bhon nua-libearalas a tha toirt buaidh air a h-uile pàirt dhen bheatha againn, air na dòighean obrach againn agus air ar cànan agus cultar. Tha àite mar Uibhist a Tuath ann an suidheachadh math airson dòighean eile fheuchainn: ag obrachadh airson nan daoine fhèin; ag obrachadh gu suidheachadh far a bheil sinn seasmhach, far a bheil daoine a’ faireachdainn gu bheil iad mar phàirt dhen dùthaich. Cha robh an dòigh nua-libearalach riamh cofhurtail dhomhsa, neo ciallach, agus chan obraich e ann an àite mar Uibhist (ach tha mise den bheachd nach eil e ag obrachadh airson àite sam bith).

An rud tha mi smaoineachadh a tha mi feuchainn ri ràdh ’s e nach e port-fhànais a tha feum againn air an seo – tha àite nas fhèarr far a bheil tè ga togail ann an Cataibh. Tha sinn feumach air taic airson gnothachasan ùra a thogail suas, tha sinn feumach air taic airson taighean ùra thogail feuch gum bi àite ann airson duine òg tilleadh a dh’Uibhist. Chan eil sinn idir feumach air gnìomhasachan mòra a dh’fhaodadh milleadh a dhèanamh air an àrainneachd agus air a’ choimhearsnachd. Chì sinn dè thachras anns na mìosan agus na bliadhnaichean ri tighinn, ach tha h-uile dùil agam fuireach san dùthaich agus obrachadh airson an t-àite a bheòthachadh ann an dòigh chruthachail, ach ann an dòigh a tha a toirt a-staigh an cultar agus an cànan againn aig cridhe a’ ghnothaich.

Comments (17)

Join the Discussion

Your email address will not be published.

  1. Mary MacCallum Sullivan says:

    I would love to be part of this discussion, but regretfully, do not have the Gaelic. Would it be possible to have a translation also?

    1. Hi Mary – you can use Google Translate – which will give you an approximation. But this is a channel for gaelic speakers to converse in gaelic.

    2. Alasdair Maol-Chriost says:

      I don’t have time to translate this entire somewhat rambling piece, but here is my take on the final summing-up paragraph :


      The idea I’m trying to express is that it isn’t a spaceport that we need here — a much better place to build one would be in Sutherland. What we need is support for setting up new businesses, and for new housing to be built so that young people returning to Uist will have somewhere to stay. We don’t in the least need large businesses that could reek havoc on our environment and our communities. We will see what comes to pass in the coming months and years, but I have every intention of staying in the area and working for its creative revitalisation, in a way that brings our culture and language to the very heart of the enterprise.

  2. Coinneach says:

    Mus can mi an corr – leis gur e Leodhasach a th’ unnam – chan eil mi mion-eolach air a’ cheist a tha seo mu Scolpaig idir. Chan eil mi ach air leughadh na chunna mi/air eisteachd ri na chuala mi mu dheidhinn air laraich-naidheachd is air a’ reidio fhein. Ach saoilidh mi gu bheil seo a’ togail an t-uabhas cheistean do dh’Uibhist agus na h-eileanan air fad. (‘s e ceist mhor a tha a’ tighinn a-steach orm, co leis a tha an talamh sa – co an uachdaran?)

    Nach iomadach gniomhachas dochasach – leithid tuathanasan-eisg, neo an iasgachd fhein, neo blathachadh thaighean le insulation ur, neo togail thaighean is sgoiltean is a h-uile cail dhen t-seorsa sin – a th’ air a mhuchadh le airgead agus cumhachd bhon taobh-tha-muigh. Chuala mi iomadach duine a’ bruidhinn air an HIDB, agus mar a dh’fheuch iad sin ri gniomhachas ionadail a bhrosnachadh; ach chan eil sin againn ann an cail ach, ‘s mathaid, croitearachd. Fiu ‘s caisteal Leodhais fhein – ‘s ann air a ruith le companaidh mor bhon taobh tha muigh a tha i. Tuathan gaoithe cuideachd! Tha an siostam air a chruthachadh gus mor-chalpachas a neartachadh, seach mion-chalpachas (companaidhean ionadail/daoine air an ceann fhein), ma dh’fhaodas mi cumail orm le mo Bheurlachas.

    ‘S e a tha dhith oirnn ach doigh ar eaconamaidh a dhion anns na h-eileanan, gun a dunadh gu tur bhon mhargaidh tha muigh. Ma tha Scolpaig gu bhith na bhuannachd eaconamaigeach – feumar deanamh cinnteach nach e obraichean a-mhain, ach na prothaidean, a thilleas dhan aite. Chan eil fhios ‘am mu nuadh-libearalachd; saoilidh mi gun gabhadh a mhargaidh a chumail saor, ach le ciall is taic do dh’eileanaich. Tha sinn mu thrath cleachdte gu leor (le croitearachd) a bhith ag obair air ar cinn fhin.

  3. Derek Henry says:

    Job guarentee sorts it out from the grass roots up.

    Pure and simple.

    Skills and real resources on the Island are the only constraints not bits of paper or blips on online bank accounts. Bits of paper and blips can be created from thin air using an index finger on a computer keyboard.

    The creation of money is when the budget is passed. Then the treasury instructs their own bank the central bank to credit commercial bank reserve accounts who then credit the household or business current account.

    So you have to learn how to answer the Gordon Broon Sunday morning question and that a hundred neoliberals are going to ask you.

    ” How are you going to pay for it Fiona ? ”

    Until, you can answer that question Fiona when asked then they own you. So you need to learn that first.

    Facts not fiction

    I hope this helps Fiona

    http://bilbo.economicoutlook.net/blog/?p=43729

  4. Derek Henry says:

    Fiona you can start your scholarship on how to answer the ” pay for ” question below

    And Yes. I have read them all along with another 1200 economic papers from mainstream economists and studied the treasury accounts, the central bank accounts and commercial bank accounts over the last decade.

    http://neweconomicperspectives.org/mmt-scholarship

    1. Derek – you need to change your tone – which is hectoring and patronising and inappropriate.

  5. Derek Henry says:

    Here is what you need to learn and that is how the government accounts actually work.

    http://neweconomicperspectives.org/money-banking

    Once you learn that you own Gordy Broon and the neoliberal mob.It

    Scotland has to be independent with its own currency and central bank and away from the EU fiscal rules for any of this to work.

    Once we are the possibilities for the highlands and islands is the gap we have between our ears.

  6. Derek Henry says:

    Do taxes and government borrowing fund what you want on the Island ?

    Of course not !

    https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=115128

    Government spending gives households and business the £’ s they need to

    a) pay their taxes.

    b) buy the bonds.

  7. Walter Haugen says:

    Well, I cannot understand Scots so I cannot actually read the article. However, I am interested in the MMT links. I did watch a video by Skelton (Levy Institute) and it intrigues me. I reserve my opinion until I know more about it, of course, but it seems to me that Varoufakis is using MMT in his pan-European efforts. Am I right about this?

  8. An Duine Gruamach says:

    “Tha feum gluasad air falbh bhon nua-libearalas a tha toirt buaidh air a h-uile pàirt dhen bheatha againn, air na dòighean obrach againn agus air ar cànan agus cultar. Tha àite mar Uibhist a Tuath ann an suidheachadh math airson dòighean eile fheuchainn: ag obrachadh airson nan daoine fhèin; ag obrachadh gu suidheachadh far a bheil sinn seasmhach, far a bheil daoine a’ faireachdainn gu bheil iad mar phàirt dhen dùthaich.”

    Tha mi a’ dol leat gu buileach. Tha cunnart mòr ann an leasachadh eaconomaigeach – gu sònraichte ann an sgìre le sluagh beag a’ fuireach ann – nach eil a’ toirt sùil air cànan na sgìre, agus am buaidh a tha dol a bhith ann air a’ chànan nuair a thig luchd-obrach bho taobh a-muigh ann, agus iad gun Ghàidhlig idir. ‘S e sin a thachair gu tric anns na Gaeltachtaí ann an Èirinn: thog iad gniomhachasan (nach do mhair ro fhada…) agus chuir iad às a’ Ghàidhlig. Nuair a tha sgaradh ann eadar planadh eaconomaigeach agus leasachadh cultair (agus cànain), no nuair nach eil sinn mothachail air buaidh leasachaidh eaconomaigeach air cultar agus cànan(an) dùtchasach, bidh feachdan “capital” a’ cur às rudan a tha fìor, fìor dhoirbh fhaighinn air ais a-rithist a-chaoidh.

  9. Neil McRae says:

    Glè mhath Fiona. Smaoineachdach mar a bha a-riamh.
    Tha mi dol leat gu bheil an làrach Chatach nas fhreagarraich; agus tha an fheadhainn de mhuinntir an àite an sin (co-dhiù an fheadhainn ris an do bhruidhinn mise, ag obair ann an Cataibh) uile air a shon, saoilidh mi.
    Tha an làrach Catach leis a’ choimhearsnachd (
    ‘S ann air cùl-cinn Taoibh Mhealnais a tha e) mar sin, tha na buannachdan a thig às nas soilleire ‘s dòcha.

  10. George Gunn says:

    I enjoyed your article – in translation – and I sympathise entirely with your conclusions: except one. Sutherland, on the Moine, is NOT a place for a rocket range either. I would be interested to know what you make of the piece I wrote here on Bella about it.

  11. babs macgregor says:

    Taing airson an aithris seo a sgrìobhadh ! Cha roh mi idir eòlach air a’ phròiseact connspaideach seo agus tha mi buileach ag aontachadh riut. Fuirich san dùthaich agus obraich airson an t-àite a bheòthachadh ann an dòigh chruthachail, ach ann an dòigh a tha a toirt a-staigh an cultar agus an cànan againn aig cridhe a’ ghnothaich! Tha faclan Prince a’tighinn gu tric nam inntinn a thaobh rudan mar seo : Hurricane Annie ripped the ceiling of a church and killed everyone inside
    You turn on the telly and every other story is tellin’ you somebody died
    A sister killed her baby ’cause she couldn’t afford to feed it
    And yet we’re sending people to the moon…
    Bu chòir dhuinn sàbhaladh am planaid a th’againn – tha dòchas agam fhathast gun dèan .

  12. Iain MacKinnon says:

    Tha mise smaoineachadh gu bheil seo ciallach agus gle mhath. Taighean airson oigridh agus gnoimhearan freagarrach. Fhad ‘s a bha mi a leughadh bha mi smaoineachadh air an obair a tha West Harris Trust a deanamh. Cheannaich iad fearann agus thog iad tri muilleanan gaoithe beaga agus enterprise centre ‘Talla na Mara’. Timicheall an ionad sin tha iad air thogail sia taighean, comhla ri luchd-togail ionadail. Air sgath ‘s gu bheil na prisean airson taighean cho airde anns an sgire, tha na taighean sin gleidhte airson muinntir an aite agus oigridh. Daoine gasta ag obair airson an urras – Niall Caimbeul (Sgiathanach!) agus Murchadh MacAoidh. Tha mi cinnteach gum bidh iad deonach bruidhinn ri eileanaich eile le uidh ann beachdan agus proiseactan mar seo.

  13. Richard Easson says:

    I am disgusted by the proposed plans and the main participants, HIS, Qinetic and the Councillors involved. I know the area and was there just last summer.

Help keep our journalism independent

We don’t take any advertising, we don’t hide behind a pay wall and we don’t keep harassing you for crowd-funding. We’re entirely dependent on our readers to support us.

Subscribe to regular bella in your inbox

Don’t miss a single article. Enter your email address on our subscribe page by clicking the button below. It is completely free and you can easily unsubscribe at any time.