An Tèid Sruthan a Shaoradh o Sheann Dhìleab?

Dama a' Ghàrraidh anns an t-seann Oighreachd Eglinton.

Dama a’ Ghàrraidh anns an t-seann Oighreachd Eglinton.

Beag air bheag, tha an abhainn ag atharrachadh. Gu h-àraidh fad mhìosan a’ gheamhraidh, tha an t-sruth ga cumadh, ga h-ùrachadh, a’ togail is a’ tuiteam dhòrlaich ghreabhail agus a’ dèanamh leapadh–cladha ùr don bhradan is don bhreac. Thèid na bruaichean a sgùradh, am poll ga shuidheachadh far am bu laige an t-sruth, agus thar nam bliadhnaichean thig car, tionndaidh, agus coltas ùr air fad air an uisge.

Ach mar as truime a bhuaileas làmh mhic an duine oirre, ‘s ann as motha a tha an call do bhith-iomadachd, agus le a bhith a’ togail mhuilnean no ga dìreachadh airson àiteachas agus leasachadh baile fad linntean, chuireadh stad air beòthalachd nàdarra na h-aibhne. Is iad a’ cur stad air èisg–imrich o a bhith a’ ruigsinn nan alltan sìolachaidh aca air a’ mhòinteach, tha buaidh dhamaichean gu h-àraidh dona, agus mar a bu mhotha an structar agus mar a b’ fhaisge air an linne a tha e, ‘s ann a bu mhiosa an cron. A-nis, ge-tà, tha Buidheann Dìon Àrainneachd na h-Alba, mar phàirt den dàrna Phlana Manaidsearachd Srath–Aibhne, a’ dèanamh sgrùdadh air gach structar mòr is beag san dùthaich gus fhaighinn a-mach dè a’ bhuaidh a th’ aca air an àrainneachd uisgeach mun timcheall, agus gu dè thèid a dhèanamh gus a toirt am feabhas.

S mòr an fhàilte a tha cuid de dh’iasgairean agus bith-eòlaichean air cuir air a’ phròiseact seo, agus tha Alba, coltach ri iomadh dùthaich eile, mu dheireadh thall gu bhith a’ cur ceart eucoirean nan linntean a dh’fhalbh. Anns na Stàitean Aonaichte, ’s ann a tha na mìltean de structaran mar-tha air a bhith gan toirt a-mach, le iomairtean leithid Free the Snake airson ‘s gun tèid fiù na structaran as motha air an Abhainn Nathair – leas-abhainn na h-Aibhne Coluimbia – ann an Idaho agus Oregon an leagail. Ann an Sasainn, tha gnìomhachas air fàs an àirde mu thimcheall ath–fhiadhachadh uisgeachan, gu h-àraidh aibhnichean a tha a’ ruith tro bhailtean a bha uaireigin nan dachaigh do ghnìomhachas trom, agus chìthear èisg den gnè salmo air ais ann an aibhnichean an dèidh dà cheud bliadhna.

A dh’aindeoin seo ann an Alba chan eil e fhathast soilleir an tèid structaran a thoirt a-mach uile gu lèir no an tèid bealaich–èisg a chur a-steach gus èisg–imrich a leigeil seachad air cnaip-starra. Ged a bhios seo na cheum air adhart, cha tig piseach air a’ chron a rinneadh air àrainn uisgeach mura thig an structar fhèin a-mach. Air cùl dhamaichean tha an t-sruth a’ fàs mall, agus ann an tachartas air an cuirear pollachadh, no siltification, tha mìrean phuill a’ tuiteam chun a’ gharbhlach am meadhan na h-aibhne seach far an ruitheas an t-uisge gu slaodach air leithid sleamhnachaidh no sna cùrsaichean ìochdarach den abhainn. Sa gheàrr-ùine, tha seo a’ mùchadh mion-èisg a’ bhradain is a’ bhric, ach fad bhliadhnaichean dh’fhaodadh gun tèid na ceudan de mheatair de dh’abhainn shoilleir, fhuar, na chanal eabarach. Mar a thuirt neach-labhairt, Scott Crawford, bidh BDAA a’ coimhead air na buannachdan ri taobh cosgaisean.

“Tha sinn a’ crochadh air ùghdarrasan iasgach ionadail agus èic-eòlaichean gus fiosrachadh agus beachdan an t-sluaigh a thoirt dhuinn. Bidh sinn a’ measadh structaran a-rèir dè na cosgaisean gus an toirt a-mach, bith-iomadachd air an cùl, luach eachdraidheil, agus am biodh cunnart tuile na b’ àirde mura robh iad ann.”

Agus ‘s ann a tha ùghdarrasan mar-tha air an t-slighe a bu shaoire a roghnachadh air cuid de dh’aibhnichean. Ged a tha rannsachadh aig Urras Aibhnichean Siorrachd Àir air sealltainn gur gann an t-iasg a gheibh seachad air Dama a’ Ghàrraidh, thèid bealach–èisg a thogail air an Abhainn Lugaidh (ainmeil mar na bruaichean air a sgar Raibeart Burns agus Màiri Chaimbeul, Highland Mary), a dh’aindeoin is gun deach an dama a dhealbhachadh sa cheud dol a-mach le oighreachd an teaghlaich MhicGumaraid le troch no sloc air a’ mhullach gus bradain a ghlacadh. Ged a bhios am bealach na chuideachadh, is an dama fhathast na àite cha tèid stad air a’ phoidseadh eachdraidheil a bhios a’ gabhail àite fon structar fhèin agus bidh crìochan air na buannachdan a thig leis. Bha cuideachd co-dhùnadh cosail aig ùghdarrasan mu dhama ann an Ceiteirein, a tha a’ ciallachadh nach ruig na mìltean de dh’èisg na leapannan–cladha sna h–alltan uachdarach den Uisge Àir. 

Uisgeachdan nach eil a' ruigsinn inbhe math airson siubhail-èisg a-rèir BDAA fhèin.

Uisgeachan nach eil a’ ruigsinn inbhe math airson siubhail-èisg a-rèir BDAA fhèin.

Ged a tha cead o BhDAA aig seilbheadairean de dhamaichean a tha fhathast gan cur gu feum, cha robh Maighstir Crawford idir soilleir mu na comharran–measaidh aca gus seann structaran a leigeil,

“Tha sinn a’ coimhead air an dà chuid bealaich–èisg a chur a-steach agus structaran a thoirt a-mach. ’S ann gu tric a tha sinn a’ ruigsinn co-dhùnadh a leig leotha mar a tha iad. Tha sinn airson dèanamh na bhios ag obair a b’ fheàrr a-rèir an t-suidheachaidh, ach ’s ann gu tric nach dèan sinn dad idir leis an structar.””

Facail mhuladach gu dearbh do luchd–àrainneachd a tha airson ’s gun till na h-aibhnichean gu staid nàdarrach, agus le buidhnean leithid comainn eachdraidh ionadail agus Dualchas Nàdair na h-Alba mar-tha air damaichean agus muilnean a shàbhaladh, bidh strì air fàire. ’S ann aig a’ bhradan fhèin a tha an strì a bu mhotha, ge-tà, ach le treas den àrainn uisgeach ann an Alba a’ fàilligeadh gus inbhe èic-eòlach math a-rèir an Steòrnaidh Frèam Obrach Uisge Eòrpaich a ruigsinn, tha an obair seo aig BDAA co-dhiù na dhòchas gu bheil cuid de mhac an duine, mu dheireadh thall, air an taobh.

Comments (1)

Join the Discussion

Your email address will not be published.

  1. Hilary says:

    Hi Daibhaidh
    Gabh mo leisgeul ach am biodh tu deonach colbh beag a scriobhadh anns an raitheachan ‘iScot – for those o independent mind’ ? Tha iad a lorg cuideigin sin a dheanabh.

    Taing dhutsa.

    Hilary

Help keep our journalism independent

We don’t take any advertising, we don’t hide behind a pay wall and we don’t keep harassing you for crowd-funding. We’re entirely dependent on our readers to support us.

Subscribe to regular bella in your inbox

Don’t miss a single article. Enter your email address on our subscribe page by clicking the button below. It is completely free and you can easily unsubscribe at any time.